Dzień 11 lutego został ogłoszony Międzynarodowym Dniem Kobiet i Dziewcząt w Nauce w 2015 roku. Jego celem jest promowanie kobiet jako naukowczyń, badaczek i profesorek, jak również zachęcanie dziewcząt do dalszego kształcenia się oraz dążenia do obejmowania stanowisk zgodnych z ich wykształceniem. Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce ma pomóc przełamywać bariery i tłuc szklane sufity.
Można zastanawiać się czy takie akcje są potrzebne, i czy rzeczywiście wpływają na zainteresowanie kobiet i osób kobiecych nauką. Można przecież rozwijać się naukowo bez względu na płeć, a podziwianie kogoś nie powinno być zależne od płci. W dodatku zatrudnianie kogoś tylko ze względu na płeć jest niepożądane. Ktoś mógłby nawet pokusić się o stwierdzenie, że kobiety nie są zainteresowane zawodami o takim charakterze. Jednoznacznie odpowiadamy, że różnorodność i reprezentacja mają znaczenie, a tego typu dni i akcje ciągle są konieczne.
Dlaczego?
Chociaż na uczelniach wyższych jest więcej studentek niż studentów (GUS, 2019a), to kadrę naukową w większości stanowią mężczyźni (GUS, 2019b; Karpińska i Młodożeniec, 2013). Okazuje się, że w środowisku naukowym często zdarzają się zachowania nieetyczne, na które kobiety są szczególnie narażone. Historyczka Margaret Rossiter zauważyła, że dysproporcje między osiągnięciami kobiet i mężczyzn na polu nauki wynikać mogą między innymi z dyskryminacji, niezauważania i przemilczania wkładu kobiet i ich pracy. Mówiła ona o tak zwanym Efekcie Matyldy, który odnosi się do przypisywania autorstwa odkryć naukowych mężczyznom, podczas gdy nie byłyby one możliwe bez pracy kobiet lub gdy to głównie kobiety były ich autorkami. Nie jest to niestety relikt przeszłości. Kiedy w 2019 Esther Duflo otrzymała nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii, jedna z gazet napisała: “Abhijit Banerjee z żoną zdobywa Nagrodę Nobla z Ekonomii” (Indian-American MIT Prof Abhijit Banerjee and wife wins Nobel in Economics). Kiedy w 2021 roku firma założona i prowadzona przez Özlem Türeci i Uğur Şahina wyprodukowała szczepionkę na COVID-19, google na pierwszym miejscu podawało informację, że Uğur Şahin jest prezesem firmy, a Özlem Türeci jest żoną Uğur Şahina, pomijając fakt, że jest naczelną lekarką (Chief Medical Officer) w BioNTech (od tego czasu wyszukiwarka się już poprawiła).
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o Özlem Türeci, jeden z naszych tureckich studentów – Cem Altunas – nagrał krótkie wideo na jej temat (po angielsku), które możesz obejrzeć i przesłuchać TUTAJ. Może zainteresuje Cię również, kim była Zarifa Aliyeva. Nasza studentka Fatima Abdullayeva, nagrała o niej krótkie wideo (po angielsku), które możesz obejrzeć i przesłuchać TUTAJ.
Wyniki badań sugerują też, że płeć ma wpływ na ocenę kandydatów i kandydatek na stanowiska profesorskie, co pokazały na przykład badaczki holenderskie (van den Brink i Benschop, 2012) czy włoskie (Cerroni i Simonella, 2012). Inne wyniki badań – pochodzące ze Szwajcarii oraz Hiszpanii – pokazują też jak rzadko media konsultują się z naukowczyniami (Jiménez-Rodrigo i in, 2008). Dostępne są również całe serie badań, z których wynika, że kobiety wykładające na uczelniach są systematycznie oceniane gorzej niż mężczyźni, niezależnie od rzeczywistej jakości ich pracy (np. Chávez i Mitchell, 2019) Mengel i in., 2018; Özgümüs i in., 2020; Peterson i in., 2019).
Jasnym punktem, stojącym w opozycji do przygnębiających przykładów przedstawionych powyżej jest efekt Scully – dowód na to jak ogromne znaczenie ma reprezentacja kobiet i osób kobiecych. Zjawisko to nosi nazwisko jednej z najsłynniejszych postaci kobiecych w historii popkultury. Dana Scully, protagonistka serialu „Z Archiwum X”, prezentuje logiczny sposób myślenia i pragmatyzm, jak przystało na agentkę FBI i osobę z wyższym wykształceniem medycznym. W dialogach przekazuje wiedzę potrzebną do rozwiązania kryminalnych spraw, a inni odnoszą się do niej zszacunkiem. Postać Scully jest odwróceniem ciągle pobrzmiewającego trendu, w którym postać kobieca traktowana jest jako pomocniczka głównej męskiej postaci i wnosi do fabuły przede wszystkim element komediowy lub romantyczny. Nikt z osób tworzących serial nie przewidział jak wielki wpływ na przyszłe pokolenia kobiet będzie miało powołanie tej postaci do życia. W 2018 roku kanał FOX, producent serialu „Z Archiwum X”, zlecił badanie niezależnej grupie non-profit, chcąc się dowiedzieć czy efekt Scully rzeczywiście występuje. Organizacja Geena Davis Institute on Gender in Media (2019) przeprowadziła badanie na grupie ponad 2021 kobiet. Aż 63% z nich przyznało, że postać agentki Scully zachęciła je do kształcenia się w kierunku STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics), a 50% wskazało tę postać jako kogoś, dzięki komu zainteresowały się dziedzinami STEM. Grupą kontrolną były kobiety, które oglądały jedynie osiem lub mniej odcinków „Z Archiwum X” – tylko 28% z nich deklarowało chęć pracowania w dziedzinach STEM (wśród widzek serialu było to 43%), a 16% z nich podejmowało taką pracę (w porównaniu do 24%).
Dlatego też, by uczcić Międzynarodowy Dzień Kobiet w Nauce stworzyłyśmy listę kobiet, które przyczyniły się do rozwoju nauki na polach nauczanych w Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej. Można przeczytać o nich na profilu AEH
Catherine Samba-Panza
Zuzana Čaputová
Estefania Aldaba-Lim
Lynn Conway
Bozoma Saint John
Przedstawiciele i przedstawicielka Uczelni opowiedzieli i opowiedziała również o kobietach, które wpłynęły na rozwój ich kariery naukowej KLIKNIJ TUTAJ
Studentki AEH zapraszamy również do udziału w Programie Sci-Sters AEH – naukowego mentoringu, o którym możecie przeczytać TUTAJ
Tekst oraz notatki o naukowczyniach i polityczkach, przygotowały studentki I roku, Panie Magdalena Chomka-Lewandowska, Julia Domagała, Anna Makus oraz Julia Świtała, pod opieką dr Anny Studzińskiej, Pełnomocniczki Rektora ds. Równego Traktowania.
Jeśli chcesz skontaktować się z Pełnomocniczką Rektora ds. Równego Traktowania, napisz na adres rowne.traktowanie@vizja.pl
Źródła niewspomniane w tekście:
https://en.wikipedia.org/wiki/Matilda_effect
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zjawisko_Matyldy