„W 2021 r. Straż Graniczna odnotowała 39 697 prób nielegalnego przekroczenia granicy z Białorusią. To ponad trzysta razy więcej w porównaniu z 2020 r. Co więcej, po raz pierwszy od ponad czterdziestu lat, we wrześniu 2021 r. prezydent Andrzej Duda wprowadził stan wyjątkowy na części terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wydarzenia na granicy polsko-białoruskiej stanowią zatem bezprecedensowe wydarzenie we współczesnej historii Polski. Z jednej strony są one elementem wojny hybrydowej wypowiedzianej Polsce przez Rosję i Białoruś. Z drugiej strony sytuacja na granicy ma również wymiar ekonomiczny i humanitarny. Wiele osób z Azji i Afryki zdecydowało się przenieść do Europy, uciekając przed działaniami wojennymi toczonymi w ich państwach.
W projekcie skupiam się na strategiach ramowania omawianych wydarzeń, analizując materiały trzech największych polskich stacji. Są to TVP, TVN oraz Polsat. W zależności od ich orientacji, media mogą skupiać się na pewnych aspektach, jednocześnie pomijając inne kwestie. Ten fakt ma istotne znaczenie w kontekście sposobu, w jaki odbiorcy danego medium postrzegają rzeczywistość.
Łącząc perspektywę politologiczną i medioznawczą z instrumentarium językoznawstwa korpusowego, badam ramowanie wydarzeń na granicy oraz strategie (de)legitymizacyjne w odniesieniu do działań wybranych aktorów społecznych. Jak pokazują ostatnie tygodnie, wydarzenia na granicy polsko-białoruskiej wciąż mają fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa państw Unii Europejskiej. Projekt analizuje zatem temat aktualny i kluczowy dla współczesnego społeczeństwa.
Cieszę się, że Narodowe Centrum Nauki doceniło wymiar teoretyczny i praktyczny projektu. Jego realizacja przyczyni się do pogłębienia wiedzy na temat polskiego dyskursu medialnego na tak ważne tematy, jak polityka obronna czy migracja. Otrzymany grant pozwoli mi na dogłębne przebadanie zróżnicowanego materiału (wydania programów informacyjnych, artykuły na stronach internetowych, zdjęcia). Ponadto zmiana kierownictwa i linii programowej Telewizji Polskiej pod koniec 2023 r. otwiera nowe ścieżki analizy porównawczej. Badanie pilotażowe, obejmujące analizę transkrypcji „Wiadomości” TVP z okresu od 7 sierpnia do 31 grudnia 2021 r., opublikowałem w międzynarodowym czasopiśmie Problems of Post-Communism (https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10758216.2024.2337947)”. ~ Dr Marcin Kosman
Wydarzenia na granicy polsko-białoruskiej, które były związane ze zorganizowanym przerzutem imigrantów i uchodźców, stanowiły jedno z najistotniejszych wydarzeń w kontekście polityki zagranicznej i bezpieczeństwa narodowego w XXI wieku. O ich znaczeniu świadczy choćby wprowadzenie stanu wyjątkowego, po raz pierwszy od 1981 r. Co więcej, z jednej strony miały one znaczenie polityczne, jako że sprowokował je prezydent Białorusi Alaksandr Łukaszenka jako odpowiedź na sankcje Unii Europejskiej, próbując wywołać chaos w państwach UE. Z drugiej strony miały one również wymiar humanitarny, gdyż na polsko-białoruskim pograniczu ginęli ludzie, a straż graniczna stosowała metodę tzw. pushbacków, polegającą na siłowym zawracaniu osób przekraczających granicę, co spotkało się z protestami m.in.Amnesty International.
Projekt poświęca szczególną uwagę procesowi ramowania, czyli opowiadania rzeczywistości z określonej perspektywy, sugerującej odbiorcom określoną interpretację. Mimo rosnącego znaczenia mediów społecznościowych i komunikacji zapośredniczonej komputerowo, media tradycyjne wciąż odgrywają
istotną rolę w kształtowaniu opinii zwykłych ludzi. Projekt zakłada analizę dyskursu poświęconego wydarzeniom na granicy polsko-białoruskiej w trzech największych polskich stacjach telewizyjnych: TVP,TVN oraz Polsacie. Odchodząc od logocentrycznego podejścia w analizie dyskursu, w projekcie zbadanezostaną różne kanały komunikacyjne: werbalny, wizualny oraz audiowizualny. Materiałem badawczym będą artykuły z głównych portali informacyjnych wspomnianych trzech stacji (TVP.info, tvn24.pl, polsatnews.pl), zdjęcia przedstawiające imigrantów oraz wybrane materiały audiowizualne, co pozwoli na sformułowanie syntetycznych wniosków.
Podstawowym podejściem badawczym jest dyskursywno-historyczna analiza dyskursu, która poświęca szczególną uwagę kontekstowi społecznemu, nie ograniczając się wyłącznie do analiz lingwistycznych. Z tego względu za punkt odniesienia posłuży sposób przedstawienia tzw. kryzysu uchodźczego z 2015 r. w polskich mediach. W mediach o orientacji konserwatywnej dominowało wówczas ramowanie imigrantów i uchodźców jako obcych kulturowo, którzy stanowią zagrożenie dla Polski, natomiast Unia Europejska nie zrobiła wiele, aby ich powstrzymać. Z kolei media lewicowo-liberalne sugerowały narrację o potrzebie solidarności z nimi, ramując pomoc imigrantom i uchodźcom jako podstawową wartość europejską. Specyfika wydarzeń z 2021 r. wydaje się jednak bardziej złożona, biorąc pod uwagę działania prezydenta Białorusi, wprost starającego się zdestabilizować sytuację w Europie.
Projekt pozwoli zatem na nie tylko na zidentyfikowanie głównych ram w dyskursie trzech największych polskich stacji, ale również na zbadanie, czy na przestrzeni lat zaszły w nim jakieś zmiany. Ponadto, większość badań dotyczących polskiego dyskursu na temat migracji dotychczas koncentrowała się na TV podczas gdy TVN oraz Polsat również odgrywają istotną rolę w kreowaniu określonego obrazu sytuacji w oczach opinii publicznej. Projekt przyjmuje perspektywę ilościowo-jakościową, dzięki czemu obserwacje na poziomie jakościowym zostaną zweryfikowane przez obliczenia statystyczne. Wyniki badań dadzą zatem pełen obraz dyskursu na temat wydarzeń na granicy polsko-białoruskiej w ujęciu trzech największych polskich stacji telewizyjnych.